Ardhi ni sehemu ambayo ipo juu na chini ya uso wa nchi pamoja na mimea inayoota au kupandwa juu yake, majengo, mawe, milima n.k.
Ardhi hii inaweza kumilikiwa ba kundi la watu, mtu binafsi, taasisi na kusimamiwa na mamlaka mbalimbali.
Maji, madini na petroli sio sehemu ya ardhi chini ya sheria hii
Aina za ardhi:
Ardhi ya kawaida (Ardhi ya Mijini)
Hii ni ardhi yote ya umma ambayo siyo ardhi ya hifadhi wala ya kijiji.
Ardhi hii inasimamiwa na Kamishna wa ardhi.
Ardhi ya hifadhi
Hii ni ardhi iliyohifadhiwa kama vile misitu ya hifadhi, mbuga za wanyama, vyanzo vya maji, barabara, ardhi yenye madhara n.k
Ardhi yenye madhara ni ile ambayo ikitumiwa bila tahadhari inaweza kusababisha uharibifu wa mazingira au kuhatarisha uhai.
Ardhi hi inasimamiwa na mamlaka za hifadhi au Afsa Mteule wa Serikali.
Ardhi ya kijiji
Hii ni Ardhi ambayo mipaka yake imewekwa kwa sheria au utaratibu wa kiutawala kama ardhi ya kijiji kwa matumizi ya wanakijiji.
Ardhi hi inasimamiwa na Halmashauri ya kijiji.
Kubadili aina za ardhi (kuhawilisha):
Inawezekana kubadili ardhi ya kawaida au ya hifadhi kuwa ardhi ya kijiji na kubadili ardhi ya kijiji kuwa ardhi ya kawaida au ardhi ya hifadhi.
Ili kuweza kubadili aina za ardhi inabidi kufuata hatua zifuatazo:
Kama ni ardhi ya kawaida au ya hifadhi kuwa ardhi ya kijiji inabidi halmashauri ya kijiji kwa idhini ya mkutano wa kijiji itoe mapendekezo yao kwa Waziri kupitia Halmashauri ya Wilaya.
Kama ni Ardhi ya kijiji kuwa Ardhi ya Hifadhi au Ardhi ya kawaida inabidi mamlaka inayosimamia ardhi hiyo itoe mapendekezo yake kwa Waziri.
Waziri ataagiza tarifa itolewe kwenye gazeti la Serikali na kupelekwa kwa Halmashauri ya kijiji ikielezea mahali, ukubwa wa eneo na maelezo mafupi ya mapendekezo hayo.
Kama ni ardhi ya kijiji inabadilishwa kuwa ardhi ya kawaida au ya hifadhi inahitajika tarifa si chini ya siku tisini (90).
Kama ni ardhi ya kawaida au ya hifadhi inabadidishwa kuwa ardhi ya kijiji inahitajika taarifa si chini ya siku sitini (60).
Kamishna au Afisa aliyeidhinishwa (k.m Afisa ardhi wa Wilaya) anatakiwa kuhudhuria mkutano wa Halmashauri ya kijiji au mkutano wa kijiji kufafanua sababu za mabadiliko na kujibu maswali yoyote.
Ardhi ya kijiji haitabadiliswa hadi pale tu malipo ya fidia yatakapokuwa yamekubalika.
ARDHI YA KIJIJI
Tafsiri ya ardhi ya kijiji
Ardhi ya kijiji ni kama ifuatavyo:
Ardhi iliyo ndani ya mipaka ya kijiji kiichosajiliwa (fungu 22 sheria ya serikali za mitaa)
Ardhi ilitengwa kama ardhi ya kijiji au mipaka yake imewekwa alama kama ardhi ya kijiji chini ya sheria yoyote au kwa taratibu za kiutawala kabla ya sheria hii kuanza kutumika.
Ardhi ambayo mipaka yake imetokana na makubaliano baina ya halmashauri ya kijiji husika na vijiji inavyopakana navyo, au wasimamizi wengine kama kamishna (Ardhi ya kawaida) na wasimamizi wa Ardhi ya Hifadhi.
Ardhi ambayo si ardhi ya hifadhi ambayo kwa muda wa miaka 12 kabla ya tarehe 1 mei 2001 Sheria hii ilipoanza kutumika, wamilikaji wamekuwa wanaikalia na kuitumia kama ardhi ya kijiji.
Vijiji ndani ya Miji/Miji Midogo
Ardhi ya vijiji ndani ya miji midogo, itaendelea kuwa ardhi ya vijiji hadi hapo ardhi hiyo itakapotwaliwa kisheria na wanakijiji husika kulipwa fidia ipasavyo na kwa wakati.
Mipaka ya ardhi ya kijiji
Mipaka ya kijiji inatokana na:
Kubainishwa wakati wa kusajili kijiji.
Ilivyokwishawekewa alama chini ya sheria yoyote au taratibu za kiutawala.
Makubaliano baina ya Halmashauri ya kijiji husika na wasimamizi wenye mamlaka juu ardhi inayopakana na kijiji hicho kama vile:-
Halmashauri za vijiji jirani
Kamishna wa ardhi (Ardhi ya kawaida)
Wasimamizi wa hifadhi.
Mamlaka ya serikali ya mta au Mji.
Mtu au chombo anayekalia au kutumia ardhi kwa mujibu wa hakimiliki.
Utatuzi wa Migogoro ya Mipaka ya Vijiji
Halmashauri ya kijiji inapaswa kufanya kila juhudi kufikia makubaliano ya mpaka na majirani zake ikiwemo kuhusisha na kupata ushauri wa Halmashauri ya Wilaya husika.
Endapo juhudi hizi zitashindwa kufikia makubaliano au kutatua mgogoro, Sheria imeweka utaratibu kutatua migogoro ya mipaka ya Vijiji kama ifuatavyo:-
Waziri wa Ardhi atateua mtu kuwa msuluhishi kati ya kijiji na mtu au chombo ambacho kimeshindwa kuafikiana kuhusu mpaka, ili kusuluhisha na kushawishi kufikia makubaliano.
Kama msuluhishi atashindwa atamshauri Waziri kuteua mchunguzi ambaye atafanya uchunguzi kwa maelekezo na utartibu ulioainishwa katika hati ya uteuzi.
Wakati usuluhishi au uchunguzi unaendelea ni makosa kwa muhusika yeyote (Kijiji, mtu, chombo) kuchukua hatua zinazoweza kuathiri matokeo ya mgogoro.
Waziri atayakubali mapaendekezo yaliyotokana na uchunguzi kuwa utatuzi wa mgogoro wa mpaka labda kama ana sababu nzito zinazohusiana na maslahi ya umma.
