LISHE KWA WATU WANAOISHI NA VIRUSI VYA UKIMWI

Posted on: July 4th, 2017

Binadamu wote wanahitaji chakula chenye kukidhi mahitaji ya kilishe ya miili yao.chakula huupatia mwili virutubishi mbalimbali kwa ajili ya afya bora ,ambayo ni pamoja na;

• Kuboresha kinga ya mwilidhidi ya magonjwa mbalimbali
• Kutengeneza  na kurudisha seli za mwili zilizokufa ,zilizochakaa au kuharibika
• Ukuaji wa kiakili na kimwili
• Kuupa mwili nguvu,joto na uwezo wa kufanya kazi

Ili mwili upate mambo yote hayo tunahitaji kupata mlo ulio kamili

Mlokamili:Ni mchanganyiko wa chakula kutoka kwenye makundi matano ya chakula ambayo huliwa pamoja na kwa kiasi kinachotosha. Makundi hayo ni;

• Nafaka,mizizi na ndizi
• Vyakula vya mikunde na vyenye asili ya nyama
• Mbogamboga
• Matunda
• Mafuta na sukari
• Maji si kundi la chakula ila ni sehemu muhimu ya mlo kwa ni huusaidia mfumo wa umeng’enywaji na ufyozwaji wa virutubishi kuwa rahisi.
• LISHE KWA WENYE VVU WAKIWEMO WAJAWAZITO NA WATOTO
• Lishe bora ni muhimu kwa watu wanaoishi na VVU kwani mahitaji yao ya kilishe yameongezeka kwa sababu ya maambukizi ya VVU huathiri ulaji, uyeyushaji, ufyonzwaji na utumikaji wa virutubishi mbalimbali mwilini, hivyo kupelekea matatizo yanayoambatana na lishe duni.
• Hivyo Kwa watu wanaoishi na VVU wakiwemo wamama wajawazito na watoto inashauriwa wapewe angalau idadi ya milo 6 kwa siku yaani milo kamili mitatu na asusa mara 3.
• LISHE  WAKATI MATATIZO MBALIMBALI YANAYOAMBATANA NA  VVU
• Kukosahamu ya kula
• Ongeza viungo kama tangawizi, limao, mdalasini, iliki n.k kwenye vyakula mbalimbali ili kuleta harufu nzuri kwa chakula na kuongeza hamu ya kula.
• Kula milo midogomidogo mara nyingi kwa siku
• Asitayarishe chakula mwenyewe au kukaa jikoni kwani harufu za vyakula hupunguza hamu ya kula
• Kula vyakula na vinywaji unavyovipenda
• Ikiwezekana asilepeke yake, ale pamoja na familia
• Asinywe na kula kwa wakati mmoja kwani hii itasababisha tumbo kujaa haraka.
• Afanye mazoezi mbalimbali ilikuongeza hamu ya kula.
• Kichefuchefu au kutapika
• Epuka vyakula vyenye viungo vingi, mafuta mengi au sukari nyingi.
• Epuka pombe na vyakula vyenye kafeini kama  chai na kahawa.
• Jaribu kula vyakula vikavu na vyenye chumvi kama mkate kwani upunguza kichefuchefu.
• Kunywa maji,supu na vinywaji vya viungo kidogokidogo na endelea na vyakula laini.
• Jaribu kula vyakula vilivyopoa.
• Jaribu juisi ya limau. Au ndimu iliyochanganywa kwenye kikombe cha maji ya moto.
• Kula wakati umekaa wima au jiegemeze kidogo kwenye mto. Usijilaze mara tu baada ya kula subiri dakika 30 hadi saa 1 baada ya kula
• Usikae muda mrefu bila kula au kunywa chochote
• Usile haraka kula taratibu
• Muone daktari tatizo likizidi.

• Kuharisha
• Kunywa maji safi na salama kwa wingi. {Zaidi ya lita 2 kwa siku}
• Kunywa vinywaji vya maji maji kwa wingi. Kama maji ya mchele, madafu, togwa,supu,juisi ya matunda na maji ya sukari na chumvi.
• Kula matunda kama ndizi mbivu, tikiti maji na mbogamboga zilizopikwa, kama karoti, maboga na mchicha ili kurudisha madini na vitamin  zinazopotea .
• Tafuna kwa muda mrefu au kula vyakula vilivyo laini kwa ni rahisi kumeza, kuyeyushwa na kufyonzwa mwilini.
• Kula vyakula vyenye uvugu vugu nasio vya moto sana au baridi sana.
• Epuka vyakula vyenye mafuta mengi, viungo vingi au pilipili nyingi. jihadhali kutumia matunda yasiyoiva vizuri, au yenye uchachu mkali, kwani wakati mwingine uongeza tatizo
• Epuka vyakula na vinywaji vinavyosababisha gesi kwa wingi tumboni, kama maharage, kabichi na soda.
• Epuka vinywaji vyenye kafeini, kama chai na kahawa kwani hivi usababisha upotevu wa maji Zaidi.
• Epuka matumizi ya pombe kwani huzuia baadhi ya virutubishi kufyozwa nauonge za upotevu wa maji.
• Epuka maziwa mabichi kwani yanaweza kusababisha kuharisha.
• Ponda ponda vitunguu swaumu changanya kwenye kinywaji, kama supu.
• Epuka vya kula vyenye Kamba lishe nyingi, kama nafaka na mikunde. Kwani haviyeyushwi kwa urahisi.hivyo kuongeza tatizo.
• Mwone daktari tatizo likiendelea.

• Kupunguauzito
• Kuongeza aina ,kiasi cha chakula na idadi ya milo kwa siku
• Kuongeza vyakula vyenye asili ya mafuta kama karanga, siagi na pia vyakula vyenye sukari kama asali n.k kwenye vyakula mbalimbali.
• Kula vyakula vya nafaka kwa wingi kama mahindi, mchele, ngano, mtama, ulezi, uwele na viazi na pia aina za nyama, samaki na mikunde.
• Kuweka viungo kwenye vyakula ili kuongeza hamu ya kula.
• Kutumia vyakula vilivyochachushwa kama mtindi au togwa ili kusaidia uyeyushwaji na ufyonzwaji
• Kufanya mazoezi mbalimbali ili kuongeza hamu ya kula.
•  
• Vidondakinywani au kooni na utandumweupekinywaji
• Kula vyakula laini kama mtindi, uji au vyakula kama parachichi, papai,ndizi n.k
• Epuka vyakula vyenye viungo vingi
• Epuka vyakula vya moto au vyenye pilipili kali
• Epuka vyakula vyenye sukari nyingi
• Sukutua kinywa kwa kutumia maji yaliyochemshwa yenye vitunguu saumu au mdalasini. Rudia kilabaada ya saa 3 au 4.
• Inapowezekana, tumia mrija wakti wa kula vyakula vilivyo katika hali ya kimiminika
• Jaribu kumung’unya barafu, maziwa mgando/mtindi au embe mbichi kwani hivi hutuliza maumivu, kusaidia kupona na huzuia ukuaji wa utandu mweupe kinywani.
• Kukosachoo au kupatachookigumu
• Kunywa maji safi na salama mengi angalau lita 2 kwa siku
• Tumia vyakula vinavyotokana na nafaka ambavyo havijakobolewa kama dona,nganon.k
• Jaribu kufanya mazoezi kwani husaidia chakula kusagwa na kuyeyushwa kwa urahisi.
• Kula matunda kama papai, parachichi au embe na mbogamboga kwa wingi kwani husidia kupata choo na kulainisha choo.
• Mafua na kikohozi
• Kunywa maji safi na salama ya kutosha
• Tengeneza na kunywa vinywaji vingine vya limao, tangawizi ,kitunguu maji vilivyochanganywa na asali
• Upungufu wa damu
• Kula vyakula vyenye madini chuma kwa wingi kama vile samaki, nyama, maini, mbogamboga za kijani na vyakula jamii ya kunde kwa wingi.
• Kula matunda kwa wingi wakati wa mlo hasa matunda yenye vitamin C kwa wingi kwani husaidia ufyonzwaji wa madini ya chuma mwilini. Kama mapera, machungwa, machenza, mapensheni, nanasi, mabungo, ubuyu, ukwaju, nyanya n.k
• Epuka vyakula vyenye kafeini wakati wa mlo
• Tibu magonjwa mengine kama malaria na minyoo
• Matatizo ya Ngozi

Asilimia kubwa ya matatizo ya ngozi husababishwa na upungufu wa baadhi ya vitamin kama vitamin A na B6. Ingawa yanatibika kwa kutumia dawa, ulaji wa vyakula vyenye Vitamin A na B6 kwa wingi unaweza Kupunguza au kuzuia magonjwa hayo;

• Mfano wa vyakula vyenye Vitamini A kwa wingini; Mboga zenye rangi ya kijani,  Mawese, Maini, Mayai, Maziwa, Papai, Karoti, Mabogan.k
• Mfano wa vyakula vyenye vitamin B6 kwa wingini; Maharagwe, mboga zenye rangi ya kijani, karanga, mahindi, nyama,  parachichi n.k.
•  

HITIMISHO

Ni muhimu kwa watu wanaoishi  na virusi vya UKIMWI kuzingatia ulaji wa chakula cha mchanganyiko na cha kutosha, pamoja na kuongeza idadi ya milo, kufanya mazoezi kutibu magonjwa nyemelezi mapema na kuzingatia usafi na usalama wa chakula na maji wakati wote.